سرعین شهری کوچک در استان اردبیل است که به خاطر داشتن چشمه های آبگرم فراوان شهرت یافته و یکی از مناطق مهم گردشگری در استان اردبیل به شمار می رود.
مساحت این شهر در حدود 400 هکتار است و در 48 درجه و 5 دقیقه طول شرقی و 38 درجه و 15 دقیقه ی عرض شمالی قرار دارد. فاصله ی این شهر از اردبیل (مرکز استان) در حدود 28 کیلومتر، از تبریز 230 کیلومتر و از تهران 619 کیلومتر می باشد.
ارتفاع متوسط این شهر از سطح دریای آزاد در حدود 1650 متر می باشد. متوسط حداکثر درجه ی حرارت هوا 25 درجه ی سانتی گراد و حداقل متوسط دمای آن منفی 8.7 درجه ی سانتیگراد و میزان بارندگی سالیانه اش حدود 520 میلیمتر است.
جمعیت شهر سرعین در سال 1382 حدود 5250 نفر اعلام شده است.
محصولات کشاورزی منطقه ی سرعین از میوه ها سیب، گلابی، آلوچه، آلوچه وحشی، گیلاس، زردآلو و گردو است و حبوبات و غله را سیب زمینی، گندم، جو، عدس، لوبیا و شلغم شامل می شود که بیشتر به مصرف مردم شهر و روستاهای منطقه می رسد.
سرعین در فرهنگ لغت فارسی به معنای سرچشمه می باشد. در دوران گذشته از این منطقه به نام های «ساری قیه»، «سارقین»، «سرائین» و «سرقین» نیز یاد شده است.
عسل و سرشیر (بال قیماق) معروف ترین محصول و سوغاتی مناطق اطراف سبلان و به خصوص شهر سرعین است. دامنه ها و کوهپایه های حوالی سبلان به لحاظ تنوع گیاهی و ویژگی های اقلیمی، استعداد فوق العاده ای برای تولید عسل و زنبورداری دارد. بهترین نوع عسل در دامنه های پوشیده از سنبل، ریحان، پونه و گون سبلان تولید می شود.
آش دوغ سرعین نیز بسیار معروف است، همچنین کباب های محلی این منطقه نیز مورد علاقه ی گردشگران است. این شهر با داشتن هتل ها و مهمانپذیرهای زیادی دارای امکانات مناسب برای اقامت میهمانان است و در مقایسه با سایر نقاط گردشگری کشور به نظر می آید تسهیلات توریستی بسیار مناسبی در این شهر تهیه شده است.
آب های معدنی
مجتمع آبدرمانی سبلان
مجتمع آبدرمانی «سبلان» یکی از کم نظیرترین آب درمانی ها در خاورمیانه و آسیا می باشد. این مجتمع با زیر بنای ۷۲۰۰ متر مربع در زمینی به پهنه ی ۲ هکتار در سال ۱۳۷۴ به بهره برداری رسیده است که آب معدنی مورد نیاز این مجتمع از «گاومیش گلی» توسط پمپ آب تامین می شود.
مجتمع آبدرمانی بئش باجیلار
«بئش باجیلار» در سال ۱۳۷۳ با زیربنای ۱۵۰۰ متر مربع در قسمت شمالی سرعین احداث و افتتاح گردید. آب این مجتمع از ۵ دهنه چشمه ای که در این محل وجود دارد، تامین می شود. آبدهی ۵ چشمه روی هم رفته ۱۳ لیتر در ثانیه به صورت دائمی و جوشان می باشد. دمای آبگرم ۴۳ درجه سانتی گراد، ظاهری کدر، کمی ترش و کمی هم بودار است. آب استخر از آب چشمه های بئش باجیلار تامین می شود و آب معدنی گرم دوش ها از آبگرم گاومیش گلی تامین می شود و آب سرد دوش ها نیز از آب لوله کشی شهر تامین می شود.
آب گرم معدنی گاومیش گلی
پر آب ترین چشمه ی معدنی شهر سرعین از لحاظ آب دهی و پهنه ی استخر «گاومیش گلی» است که بر روی دره واقع شده است. این آب معدنی دارای استخری روباز به مساحت ۴۰۰ متر با عمق ۱۳۰ سانتی متر می باشد.
مقدار متوسط آب دهی آن ۸۵ لیتر در ثانیه می باشد. دمای آب ۴۶ درجه سانتی گراد و آب آن ترش مزه بی رنگ و کمی بودار است.
درباره ی نامگذاری این آب معدنی به نام «گاومیش گلی» بر اساس منابع و روایات سالخوردگان در طی سالیان قبل، پیش از آنکه استفاده ی بهینه از آن بدین شکل صورت گیرد، گاومیش های اهالی سرعین در داخل استخر آن بعد از اینکه مقداری از حرارت آب کاسته شده و معتدل می شده است، می خوابیدند و بدین سبب اهالی سرعین و تبع آن دیگران از آن بنام آب گرم گاومیش گلی نام برده اند.(گل به معنی استخر است)
در سالیان گذشته آب مازاد چشمه های معدنی به خصوص گاومیش گلی از سمت جنوب شرقی وارد نهری می شد و به فاصله ی 150 متری آسیابی را می گردانیدند. این آسیاب از گرانبهاترین آسیاب های آذربایجان به حساب می آمده زیرا بر خلاف آسیاب های دیگر آب آن در زمستان یخ نمی زد و در تمام ۱۲ ماه سال کار می کرده است.
آبگرم ژنرال
آبگرم «ژنرال» که از آن به نام های «یرنال» و «جنرال» نیز نام برده شده است در قسمت شمال شرقی سرعین در کنار خیابانی به همین نام در سطحی پایین تر از سطح خیابان قرار گرفته است، آب آن از کف حوضی به قطر 5.2 متر خارج می شود. دمای این آب گرم ۴۴ درجه سانتی گراد و آب دهی آن ۵.۵ لیتر در ثانیه و آب آن کمی ترش مزه و بی رنگ می باشد.
در جنگ جهانی اول که روس ها آذربایجان را اشغال کرده بودند، یک ژنرال روسی در مدت اقامت خود در سرعین با استفاده از آب این چشمه جراحات و درد پای خود را بهبود بخشیده و به این خاطر به آب ژنرال معروف شده است.
آبگرم قره سو
آبگرم «قره سو» یا «اعصاب سوئی» غربی ترین آب معدنی موجود در شهر می باشد، این آب گرم دارای حوضچه ای دو بخشی به اندازه ی ۳۰ متر مربع می باشد که آب آن بعد از پر شدن حوض اولی به حوض دومی می ریزد و حوض آن رو باز می باشد. دمای آب ۴۵ درجه سانتی گراد، آب دهی آن 3.5 لیتر در ثانیه به صورت دائمی می باشد. رنگ آب کمی کدر و مزه ای شبیه گس دارد.
نامگذاری آن به «قره سو»(آب سیاه) به خاطر سنگ چین سیاه رنگی بود که پیش از این دور این آب را فراگرفته بود و در هوای آفتابی آب تیره رنگ به نظر می رسید و نام دیگر آن یعنی «اعصاب سوئی» به خاطر اثرات شفا بخش آن در درمان بیماری های اعصاب و آرامش بخشی این آب است.
آبگرم قهوه خانه ی یعقوب
آبگرم «قهوه خانه ی یعقوب» یا «قهوه خانه ممتاز دو»، در کنار آبگرم «قهوه خانه ممتاز یک» واقع شده است. آبگرم قهوه خانه دو از دو حوضچه ی روباز تشکیل شده است که آب آن توسط لوله ای سیمانی وارد حوض اولی می شود و سپس به حوض دومی جریان پیدا می کند. دمای آب ۴۳ درجه سانتی گراد و آب دهی آن ۲ لیتر در ثانیه و جریان آب به صورت دائمی است. ظاهر آب کمی تیره و مزه ای کمی ترش دارد.
این آبگرم نیز مانند آبگرم قهوه خانه ی همت در داخل حیاط قهوه خانه ای به نام یعقوب واقع شده بوده که اکنون به وسیله دیوارهایی در چهار سمت آبگرم آن را از محوطه ی باز مقابل قهوه خانه جدا نموده و محصور کرده اند به همین خاطر به آبگرم قهوه سوئی دو یا قهوه خانه ی یعقوب معروف شده است.
آبگرم معدنی پهنلو
آبگرم معدنی «پهنلو» یا «پهن سو» در شرقی ترین و پست ترین ارتفاع سطح شهر واقع شده است. آب آن از حوضی به مساحت ۳۵ متر مربع خارج می شود، علاوه بر آن مقداری آبگرم نیز از طریق لوله ای از آبگرمی که سابقا از محوطه ی فضای سبزی مقابل رستوران آلاچیق فعلی با فشار بیرون می زد (چشمه آرتزین) به حوض این آبگرم اضافه می شود. حوض آن روباز است و دمای آب آن ۴۳ درجه سانتی گراد با آب دهی ۳ لیتر در ثانیه به صورت دائمی است.
آبگرم معدنی حمام شفا
«حمام شفا» در سال ۱۳۷۲ توسط اداره ی آب استان و شهر بازسازی شده و به بهره برداری رسیده است. این مکان در دو طبقه ی همکف با خیابان ولیعصر و طبقه ی پایین تر در محدوده ی مرکز شهر و ضلع غربی آب درمانی سبلان واقع شده است. آب معدنی آن از چشمه ای با آب دهی ۵ لیتر در ثانیه تامین می شود. دمای آب ۴۰ درجه سانتی گراد، ظاهر آن بی رنگ و مزه ی آن کمی ترش است.
آبگرم معدنی ساری سو
آبگرم «ساری سو» از یک حوض دو قسمتی به اندازه ی ۴۲ متر مربع تشکیل شده است و حوض آن روباز است. دمای آب ۴۵ درجه ی سانتی گراد و آب دهی آن ۶ لیتر در ثانیه است و جریان آب به صورت دائمی می باشد. رنگ آب کمی مایل به سبز پسته ای و مزه ی آب کمی ترش است.
علت نامگذاری آن به «ساری سو»(آب زرد) به خاطر سنگ های اطراف چشمه است که در اثر رسوبات املاح معدنی زرد رنگ به چشم می آیند و آب آن از داخل یک تخته سنگ زرد رنگ می جوشیده و بیرون می آمده و از دور به رنگ زرد دیده می شده است.
آبگرم معدنی قهوه خانه همت
آبگرم معدنی «قهوه خانه همت» یا «قهوه خانه ممتاز یک»، در قسمت شمالی سرعین واقع شده است حوض آن از دو حوضچه به پهنه ی ۱۵ متر مربع تشکیل شده است که آب معدنی از حوض اولی به حوض دومی که بزرگ تر است جریان می یابد و از مجراهایی که در جنوب شرقی حوض دومی قرار دارد به بیرون جاری می شود. دمای آب ۴۴ درجه ی سانتی گراد با آب دهی آن 2.7 لیتر در ثانیه است. مزه ی آب کمی ترش و بی رنگ می باشد.
این آب معدنی در داخل حیاط قهوه خانه ای بنام همت بوده و بدین سبب به «قهوه خانه ی همت» یا «اشاغی قهوه سوئی» معروف شده است که اکنون به نام «قهوه خانه ی ممتاز یک» نیز نام برده می شود.
آبگرم معدنی یل سوئی
آبگرم «یل سوئی» در سمت غرب آبگرم های «قهوه سوئی» در کنار خیابان در سطحی پایین تر از آن قرار گرفته است، حوضی به ابعاد 4.7 در 3.5 متر برای آن ساخته شده است. آب دهی آن 2.5 لیتر در ثانیه و دمای آب ۳۸ درجه سانتی گراد است. رنگ آب تیره و گل آلود است و بوی هیدروژن سولفوره می دهد.
آب معدنی ارجستان
از این آب معدنی به دو صورت آب معدنی بسته بندی شده در قالب بطری های یک و نیم لیتری و نیم لیتری توسط کارخانه ی مس کو و همچنین به صورت چشمه ای استفاده می شود. این آب معدنی دارای آبی سرد و بی بو با مزه ی گس و گازدار است. دمای آب در حدود ۱۰ الی ۱۵ درجه ی سانتی گراد است و دارای منشاء آب معدنی نیمه عمیق می باشد.
آب معدنی گوز سوئی
آب معدنی «گوز سوئی»(آب چشم) در کنار آب گرم قهوه خانه ی همت واقع شده است و دارای در ورودی و خروجی مشترک با آبگرم قهوه خانه می باشد. این آب معدنی از دو حوضچه ی کوچک تشکیل یافته که حوضچه ی غربی با ابعاد 1.6 در 1.5 متر بزرگ تر از حوضچه ی شرقی است و آب آن از دو نقطه ی کف حوضچه با مقدار قابل توجهی گاز کربنیک خارج می شود، آب آن از مجرای باریکی در قسمت جنوبی حوضچه ی اول به حوضچه ی دوم می ریزد. مقدار آب دهی ان کم و در حدود یک لیتر در دقیقه و درجه حرارت آن ۲۱ درجه سانتی گراد و مزه ی آب گس و بی بو است.
آبمعدنی گوز سوئی آتشگاه
در روستای باستانی آتشگاه (آغ مام) در محوطه ی ورودی مسجدی که به مسجد «سید لر» معروف است، چشمه ی آب معدنی طبیعی ای وجود دارد که دارای حوضی به ابعاد 2.3 در 2.8 متر است. آب دهی این چشمه در حدود یک لیتر در ثانیه و آب آن به صورت دائمی و جوشان در جریان است و دارای ظاهری شفاف و مزه ای ترش و بی رنگ و بی بو و دمای آب آن ۲۰ درجه ی سانتی گراد است. ارتفاع چشمه از سطح دریا ۱۸۳۰ متر می باشد. از آب آن به صورت سنتی جهت مداوای امراض پوستی و شست و شوی چشم استفاده می کنند.
در روستای ییلاقی و با صفای «بیله درق» چندین چشمه ی آب معدنی با خواص درمانی وجود دارند که از میان آن ها چشمه های آب معدنی «بیله درق» و «اسد» مورد استفاده قرار می گیرند.
چشمه آب معدنی بیله درق
چشمه آب معدنی «بیله درق» در ارتفاع ۱۸۰۰ متری در دامنه ی تپه ای قرار گرفته است که ارتفاع آن از نقطه ی پایین دره حدود ۱۰۰ متر است و به وسیله ی پله هایی سیمانی از پایین تپه تا ورودی سنگی، امکان دسترسی به آن ممکن می شود. اطراف چشمه را رسوبات آبرفتی حاصل تخریب و تجزیه ی سنگ های آذرین سخت منطقه فرا گرفته و در برخی نقاط طبقات سخت و تشکیلات آذرین دارای رخ نمونه هایی نیز می باشند. برای آب معدنی بیله درق حوضی به پهنه ی ۱۳ متر مربع درست کرده اند و آب آن بوسیله ی لوله ای به حوض جریان می یابد و مقدار آب اضافی آن بعد از پر شدن حوض به سوی دره جاری می شود.
آب دهی آن ۱۸ لیتر در ثانیه و دمای آب 18 درجه ی سانتی گراد است. مزه ی آب کمی ترش و بی رنگ و بی پوست و دارای مقدار زیادی گاز کربنیک است. آب این چشمه شبیه آب کاشا اویان فرانسه است.
چشمه اسد
این چشمه در حدود 100 متری چشمه ی آب معدنی «گل علی» در سطحی پایین تر واقع شده است. اطراف چشمه ی اسد نیز تشکیلات آذرین دیده می شود ولی با تشکیلات آذرین اطراف چشمه ی گلعلی تفاوت دارد.
آب دهی آن ۲ لیتر در ثانیه و دمای آب ۲۴ درجه ی سانتی گراد است. ظاهری متفاوت و دارای آبی گوارا و بی رنگ و بی بو می باشد.
چشمه بئیش بولاغی
در حدود ۱۰۰ متری جنوب غربی «گوز سوئی» در دامنه ی شیب، چشمه ی آب معدنی سردی وجود دارد که آب آن به وسیله لوله ای به حوضچه های سنگی ای به عرض ۲۰ سانتی متر و طول 1.8 متر جریان می یابد. آب این چشمه نزد اهالی روستا اهمیت خاصی دارد و از آب آن برای مداوای بیماری ها و امراض پوستی،مخمرک، التیام زهر نیش زنبور و همچنین تسریع بهبودی زخم های ناشی از بریدگی بهره می برند. آب این چشمه، سرد، بی رنگ و بی بو و زلال است.
پیست اسکی آلوارس سبلان
از جاذبه های دیگر سرعین می توان به پیست اسکی «آلوارس سبلان» در 12 کیلومتری روستای آلوارس و 24 کیلومتری سرعین اشاره کرد. پیست اسکی آلوارس هشت ماه از سال دارای برف و قابل استفاده است.
پارک ها و فضای سبز
شهر به لحاظ موقعیت مکانی خود که در درهایی انبوه از باغ ها و چمن زارها واقع شده است دارای فضای سبز زیادی می باشد. اما پارک ها و فضای سبزی که توسط شهرداری آماده سازی و تجهیز شده و مورد استفاده عموم قرار می گیرد عبارتند از :
«پارک شادی» با پهنه ی ۲۰.۱۰۰ متر مربع؛ «پارک پله ای» با پهنه ی ۵۰۰۰ متر مربع که پایین تراز آبگرم «پهنلو» در دامنه ی شیب دره ی شهر است و دارای چشم اندازی زیبا است.
